Inhoudsopgave
Wat zijn lucide dromen?
Wanneer je lucide dromen hebt, ben je ervan bewust dat je droomt. Je bent als dromer dan wakker voor de droomwereld. Sommige mensen spelen een bijzondere actieve rol in hun eigen droom. Deze dromers kunnen dan ook controle uitoefenen op het verloop van hun droom. Zo nemen ze de regie in hun droom. Het is echter niet zo dat iedereen dat kan. Iedereen droomt elke dag. Dat betekent niet dat je de droomt onthoudt of ervan bewust bent dat je hebt gedroomd.
Realiteit versus fantasie
Bij een normale droom doorleeft de dromer. De droom vertelt het verhaal en de dromer heeft er verder geen invloed op. Hoe bizar de droom ook mag zijn, er is in de droom geen ruimte voor reflectie. De meeste dromen worden al gauw vergeten bij het opstaan. Bij een lucide droom kun je wel stellen dat je slaapt in vergelijking met de echt fysieke wereld. En je bent wakker voor de droomwereld. Een lucide droom ontstaat uit een gewone droom. Een lucide dromer weet dat die aan het dromen is. Aangezien je in een lucide droom wel kunt reflecteren en in een gewone droom niet, dan weet je bijvoorbeeld dat bepaalde aspecten van je droom niet kloppen. Je droomt misschien van een muntstuk van 1,20 euro terwijl die euromunten niet bestaan. Je kunt aanduiden wat feitelijk niet klopt en strookt met de werkelijkheid.
Welke soorten van lucide dromen zijn er?
Inmiddels is er meer kennis over lucide dromen dan dertig jaar geleden. Toen wisten slecht enkele wetenschappers van dit fenomeen af. Dit betekent niet dat er nu alles over lucide dromen bekend is. Voor zover de onderzoeksresultaten in wetenschap literatuur laten zien, zijn er twee soorten lucide dromen. Bij een kun je invloed als dromer uitoefenen op je droom. En bij de andere is dat niet het geval. Over het algemeen wordt er in studies vaker gesproken over dromers die invloed kunnen uitoefenen tijdens hun lucide droom.
Hoe vaak komt het verschijnsel lucide dromen voor?
Hoewel het hebben van lucide dromen een apart verschijnsel is, zegt toch meer dan de helft van de volwassenen tenminste één keer een lucide droom te hebben gehad. Bijna een kwart van de volwassenen zegt één keer per maand lucide dromen te hebben.
Wat zijn de symptomen van lucide dromen?
Er zijn een aantal kenmerken wanneer je lucide dromen hebt. Je hebt bijvoorbeeld ‘toegang tot je geheugen’. Je kunt je dingen of gebeurtenissen herinneren. Je kunt je gedrag in de droom aanpassen en je kunt doelgericht bezig zijn. Je kunt ervoor kiezen om je ergens op te focussen. Naast het richten van je aandacht, kun je ook reken, lezen, tellen etc. Dit wordt ook wel cognitieve activiteit genoemd. Als laatste kun je aan ‘dream reality testing’ doen. Je kunt bij jezelf nagaan of je wel aan het dromen bent. De meeste lucide dromen vinden plaats tijdens de REM-slaap (rapid eye movement). Je ogen bewegen dan snel heen en weer. Ze zijn nog wel gesloten. Slaap heeft normaal gesproken een aantal fasen. De REM-slaap is de vierde en ook de laatste fase van een normale slaapcyclus. Bij de eerste drie fasen bewegen de ogen niet. In de REM-fase kom je onder andere mentaal tot rust. Je onthoudt de dromen die je in deze slaapfase krijgt.
Onderzoek lucide dromen
Om lucide dromen verder te onderzoeken, worden verschillende methoden gebruikt. Mensen die deelnemen aan dit soort onderzoeken noemen we voor het gemak deelnemers. Wat de methoden betreft: soms kan dat aan de hand van vragenlijsten gebeuren wanneer de deelnemers worden geobserveerd en bevraagd. Ook kunnen deelnemers bijvoorbeeld na vijf uur slaap wakker worden gemaakt, zodat de lucide dromen worden opgewekt. Er kunnen hulpmiddelen worden ingezet om het ontstaan van lucide dromen te stimuleren. Hierbij valt te denken aan flitsende lichten. Overigens kunnen medicijnen en supplementen eveneens worden ingezet om lucide dromen op te wekken. Wanneer een deelnemer in slaap is gevallen, kunnen de onderzoekers de activiteit in de hersenen meten met een elektro-encefalogram apparaat (hierna: EEG). Met een EEG-scan wordt een hersenfilmpje gemaakt om de elektrische activiteit van de hersenen waar te nemen. Er worden bij zo een onderzoek elektroden (metalen schijven) o.a. op het hoofd geplakt om de hersenactiviteit te meten. Om de oogbewegingen tijdens de REM-slaap te kunnen volgen, wordt een EOG (elektro-oculogram) apparaat gebruikt. Deelnemers kunnen worden gevraagd om specifieke oogbewegingen te maken om aan te geven dat ze een lucide droom hebben.
Wat zijn de oorzaken van lucide dromen?
Er is nog vrij veel dat onbekend is als je het over lucide dromen hebt. Sommige onderzoekers stellen dat de twee specifieke gebieden van de hersenen betrokken zijn bij de ontwikkeling van lucide dromen. In vergelijking met normale dromen wordt bij lucide dromen het hersengebied de precuneus, dat aan de achterkant van de hersenen is, bij zelfbewustzijn meer geactiveerd. Het ander hersengebied, de dorsolaterale prefrontale cortex aan de voorkant van onze hersenen, is belangrijk voor cognitieve controle en ook meer geactiveerd. Cognitieve controle is nodig om na te denken om doelgericht gedrag te vertonen. Zo kan je in een droom een handeling laten stoppen en bepalen hoe het verder kan gaan. Je bekijkt informatie in je droom die wel relevant kan zijn om de droom op een bepaalde manier te laten vervolgen. Wanneer deze hersengebieden elektrisch worden geprikkeld, ontstaan er ook lucide dromen bij niet-lucide dromers. Al met al zal er nog meer onderzoek moeten komen om hierover meer te weten. Het blijft bijzonder dat lucide dromers vergelijkbare hersenactiviteit vertonen net als wanneer ze wakker zijn. Daarom wordt het moment van het hebben van lucide dromen ook wel hybride slaap-waaktoestand genoemd.
Wat zijn de gevolgen van lucide dromen?
Naarmate er meer bekend is over lucide dromen, zijn er ook meer wetenschappers die aangeven dat het hebben van lucide dromen best veel voordelen kan hebben. Wellicht kunnen op deze manier mensen die last hebben van nachtmerries zo worden geholpen. Je kunt ook een aantal vaardigheden leren via deze dromen. Er zijn ook onderzoekers die aangeven dat lucide dromen gevaarlijk zijn, want ze hebben hoogstwaarschijnlijk een negatieve invloed op slaap op de lange termijn. De slaap wordt namelijk verstoord en dat kan gevolgen hebben voor de mentale gezondheid. Ook kan het lastig zijn om de grens tussen werkelijkheid en droomwereld te bewaken.
Lucide dromen en de slaapstoornis Narcolepsie
Mensen met de slaapstoornis narcolepsie hebben vaker lucide dromen dan mensen die dit slaapprobleem niet hebben. Over het algemeen is men vrij positief over de mogelijke effecten van lucide dromen. De populariteit van dit fenomeen is de afgelopen alleen maar toegenomen en daarmee eveneens het opwekken van lucide dromen. Lucide dromen zouden overigens helpen met het overwinnen van angsten en depressies. Deze dromen hebben in dat licht een positief effect op de gezondheid, fysiek en mentaal. Er is meer onderzoek nodig om de precieze gevolgen vast te stellen. Het is bijvoorbeeld nog niet duidelijk waarom sommige mensen wel lucide dromen krijgen en anderen niet.
De voordelen van lucide dromen
- Nachtmerries kunnen verholpen worden
- Vaardigheden kunnen zo ook worden aangeleerd
- Overwinnen van angsten en depressies
De nadelen van lucide dromen
- Onderbreekt de slaap
Tips voor lucide dromen
Er valt nog veel te onderzoeken wat slaap en dromen betreft. Voor lucide dromen geldt dat al helemaal. Waar je bij de meeste verschijnselen hoopt dat ze niet meer terugkomen, is dat bij lucide dromen vaak anders. Wetenschappers wijzen vooral op de voordelen van lucide dromen. Wellicht kan het ingezet worden om nachtmerries en mentale ziekten tegen te gaan. In een onderzoekssetting kun je geobserveerd worden wanneer je lucide dromen hebt. Ook kan je geholpen worden om de kans te vergroten zodat je lucide dromen kunt krijgen. Er zijn verschillende manieren om thuis, in je eigen vertrouwde omgeving, lucide dromen op te wekken. Het schijnt vrij eenvoudig te zijn als je de juiste methode toepast. Hier zijn een aantal tips, zodat zelfs de onervaren lucide dromer aan zijn of haar droomreis of droomavontuur kan beginnen.
Lucide dromen opwekken
Zorg ervoor dat de slaapkamer een fijne plek is waar je je comfortabel voelt om goed te slapen. Over het algemeen is een kamertemperatuur rond de 18 graden Celsius een aangename slaaptemperatuur. Verder dient de slaapkamer donker te zijn en is het ook fijn als het stil is. Verschillende dingen kunnen daarbij helpen zoals verduisterende gordijnen, oordopjes of white noise apparaten (witte ruis geluiden, zodat storende geluiden worden gedempt). Daarnaast kun je gedurende de dag je steeds afvragen of je droomt of in de ‘gewone’ realiteit bent. In een droom kunnen er zulke rare en onnavolgbare zaken voorkomen. Hierbij train je dus om tijdens de lucide droom je zelf ook de vraag te stellen of je je in de realiteit bevindt.
Zet je wekker zodat je na vijf uur slapen wakker wordt. Zeg ook tegen jezelf, voordat je gaat slapen, dat je moet onthouden wat je droomt. Houd je dromen bij door elke ochtend die op te schrijven of in een voicebericht in te spreken in een spraakopname apparaat wat je hebt gedroomd. Het vastleggen van droom herinneringen geeft gedetailleerde informatie om de volgende keer lucide dromen beter te herkennen. Woorden hebben kracht: het helpt om tegen jezelf te zeggen dat je lucide dromen zult hebben wanneer je in slaap valt. Het bespelen van interactieve video games heeft ook invloed op het hebben van lucide dromen. Er zijn zodoende genoeg manieren om lucide dromen op te kunnen wekken en te genieten van je geregisseerde dromen.
Hoe kun je lucide dromen stimuleren?
Dit is de checklist:
- Slaapkamer: een comfortabele plek, geluidsarm en juiste kamertemperatuur
- Bevraag je zelf gedurende dag: is dit een droom?
- Zet je wekker, word wakker na vijf uren slapen
- Geef jezelf een opdracht: onthoud wat je gaat dromen!
- Houd je dromen bij de volgende ochtend
Bronnen
1 Lucid Dreams: Definition, Techniques, and Benefits | Sleep Foundation
2 Lucid Dreaming: Techniques, Benefits, and Cautions
3 Lucide dromen – Tijdschrift voor Psychiatrie
4 Bewust dromen | Donders Wonders
5 Het kan, direct contact met iemand die droomt – Publicatie in Current Biology – Radboudumc
