Bedplassen Overwinnen: Oorzaken, Gevolgen en Effectieve Tips voor Kinderen en Volwassenen

Bedplassen is een bekend probleem dat als ongemakkelijk ervaren kan worden.
Het komt voor bij zowel (oudere) kinderen en volwassenen. Bedplassen is altijd onvrijwillig en onbewust. Dit gebeurt bij minstens twee procent van de volwassenen en gaat helaas vaak gepaard met schaamte. In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken en gevolgen van bedplassen. Tot slot worden er tips gegeven om bedplassen te voorkomen of te behandelen.

Wat is bedplassen?

Bedplassen, ook wel enuresis nocturna genoemd, is het ongecontroleerd plassen tijdens het slapen bij personen die ouder zijn dan vijf jaar. 

Er is een verschil tussen nocturna en enuresis nocturna: 

• Nocturna is een verschijnsel waarbij iemand een paar keer in de nacht opstaat om te gaan plassen en gaat dus bewust naar het toilet.
• Bij enuresis nocturna plast de persoon elke avond of een paar keer in de maand tijdens de slaap in zijn of haar onbewuste.

Volwassenen, maar zeker ook kinderen schamen zichzelf als ze tijdens hun slaap in bed hebben geplast, ondanks dat het niet met opzet gedaan wordt. 

Bedplassers en de wetenschap 

In bed plassen kan op elke leeftijd gebeuren, maar we spreken pas van bedplassen als de persoon ouder is dan vijf jaar. Onderzoek in de Verenigde Staten laat zien dat vijf à tien procent van alle zevenjarige in bed plast. Jongens plassen net iets vaker in bed dan meisjes. Naarmate kinderen ouder worden, komt het minder vaak voor dat ze hun plas ’s nachts niet kunnen ophouden. Van de vijfjarigen plast slechts één procent elke avond in bed. Het komt vrij vaak voor dat vijfjarigen per maand ‘s nachts nog een ongelukje hebben. Dat geldt namelijk voor maar liefst vijfentwintig procent van deze leeftijdsgroep. Twee procent van de volwassenen plast ook onbedoeld in bed.

Wat zijn de symptomen van bedplassen?

Mensen die bedplassers zijn, hebben overdag of wanneer ze wakker zijn, een normaal ‘plaspatroon’. Is dit niet het geval, dan spelen er waarschijnlijk andere zaken zoals incontinentie. Soms is bedplassen een indicatie van een onderliggend probleem. Raadpleeg een huisarts wanneer bedplassen aanhoudt. 

Symptomen van bedplassen zijn: 

• Wakker worden in een nat bed
• Nat ondergoed/pyjama
• Zichtbaar vlekken in het matras
• (Sterke) urine geur

Het belangrijk op te merken dat mensen met lichamelijke stoornissen zoals diabetes, urineweginfecties of epilepsie niet worden gerekend tot de categorie bedplassers. 

Wanneer moet de huisarts ingeschakeld worden bij (kinder)bedplassen?

Neem in de volgende gevallen contact op met de huisarts: 

• Als je kind ineens uit het niets met bedplassen begint terwijl die daarvoor dat nooit deed
• Als je kind moeite heeft met plassen of poepen overdag
• Als er sprake is van incontinentie overdag
• Verkleurde of troebele urine
• Continu dorst en het hebben van slaapproblemen

Wat zijn de oorzaken van bedplassen?

Verschillende factoren zorgen ervoor dat je in bed plast. Het kan erfelijk zijn, als een van de ouders vroeger ook in bed plaste kan dat al een verklaring bieden. Naast erfelijke factoren spelen ook een kleine blaas, vertraagde cognitieve rijping en een hoge nachtelijke urineproductie een rol. 

Slaapdiepte is eveneens een belangrijke factor. Als je te diep slaapt, ben je niet gevoelig voor de prikkels die je een seintje geven om op te staan en naar toilet te gaan. Verder kunnen emotionele en sociale factoren een rol spelen, bijvoorbeeld wanneer een kind bang of angstig is.

Wat zijn de gevolgen van bedplassen?

Bedplassen onderbreekt de slaap en daarmee een goede nachtrust. Het bed moet worden verschoond en de persoon die geplast heeft, moet weer schoon in bed. Dit is van belang omdat urine voor huidirritaties kan zorgen. Kinderen kunnen zich opgelaten voelen, nerveus rond bedtijd zijn, omdat ze bang zijn om weer ’s nachts te plassen. Dit zorgt er weer voor dat ze niet makkelijk in slaap kunnen vallen. Bedplassen roept ook andere negatieve emoties op: schaamte en depressie. Dit heeft weer gevolgen op iemand zijn mentale gezondheid.

Tips om bedplassen te voorkomen en te behandelen

De volgende tips zijn zowel voor kinderen als voor volwassenen bedoeld. We gebruiken de bewoording voor kinderen, maar volwassenen hebben ook baat bij de onderstaande tips. 

Communicatie

Zorg er eerst voor dat je kind vertelt hoe het met hem of haar gaat. Vraag hoe het gaat en of hij of zij lichamelijke ongemakken heeft. Laat die eventueel aanwijzen wat pijn doet. Dit kan wellicht wijzen op een onderliggend medisch probleem. Bedplassen kan ook ontstaan uit mentale problemen.. Zit hem of haar iets dwars? Is je kind bezorgd, verdrietig of juist boos? Je kunt ook vragen hoe die omgaat met bepaalde veranderingen die hij of zij momenteel meemaakt of onlangs heeft meegemaakt.

Blijf positief

De meeste kinderen plassen niet moedwillig in bed: het is geen gedragsprobleem. Bedplassen blijft echter vermoeiend en frustrerend voor zowel de ouders als voor het kind. Dreig niet met straffen en allerlei consequenties. Bedplassen is over het algemeen niet alarmerend. Laat je kind weten dat jij achter hem of haar staat. Toon begrip, geef aan dat je samen op zoek gaat naar oplossingen voor het bedplassen. Moedig je kind aan om ook niet op te geven. En laat je kind weten dat die geliefd is, met of zonder natte broek.

Kalender

Houd een kalender bij van wanneer je kinderen in bed plassen. Dit geeft een beter beeld wanneer je kind in bed plast, zodat er bij eventuele medische hulp sneller resultaat geboden kan worden. Wees niet bang om je kinderen hierin mee te nemen. Je kunt zo toewerken naar verschillende mijlpalen: een volledige droge avond, week, maand etc. Op deze manier kunnen kinderen zelf op een positieve en visuele manier hun vooruitgang bijhouden. En bij elke mijlpaal en behaald doel hoort een gepaste beloning.

Slaaphygiëne

Verbeter de slaaphygiëne van je kind. In principe kun je gerust aan rust, reinheid en regelmaat denken als je het woord slaap hygiëne hoort, maar het is breder dan dat. Het houdt bijvoorbeeld in dat de slaapkamer waar je (kind) slaapt goed geventileerd moet zijn en dat je niet wakker wordt van geluidsoverlast (in het laatstgenoemde geval kun je oordopjes gebruiken). Op tijd naar bed en op tijd opstaan hoort ook bij een goede slaaphygiëne. Zorg voor bepaalde rustgevende routines voordat je (kind) naar bed gaat, zoals meditatie en een uur voor het slapengaan geen schermtijd. Een verbeterde slaap hygiëne heeft o.a. invloed op je blaas en blaascontrole in de nacht.

Routine

Laat kinderen één à twee uur voor het slapengaan zo min mogelijk drinken. Op die manier hoeven ze ’s nachts ook minder snel te plassen. Zorg er wel voor dat je kind overdag voldoende drinkt en niet uitdroogt. 

Dieet

Je zou na kunnen gaan welk eten en drinken ervoor zorgt dat je (kind) sneller naar toilet moet. Als de voedingsproducten de blaas irriteren of voor meer urine zorgen, kun je die producten vermijden. Voordat drastische wijzigingen te maken in het dieet of eetpatroon van je kind, is het verstandig om dit met de huisarts te bespreken.

Een plasje voor het slapen

Laat je kind vlak voor het slapengaan eerst even de badkamer in om te toiletteren. Maak er een routine van om elke avond een plasje te doen voordat in bed te liggen. Vergeet niet om overdag je kind meerdere malen naar de wc te gaan om tijdens die toiletpauzes de nieren en blaas gezond te houden. Op die manier leer je je kind ook om naar de behoeftes van diens lichaam te luisteren.

Plaswekker

Een plaswekker is een alarm dat afgaat wanneer het de wekker in aanraking komt met urine. Je kind krijgt een onderbroekje aan die reageert op urine, nog voor het hele bed nat is. Zo wordt jouw kind op tijd wakker om nog naar toilet te gaan. Ongeveer na twaalf weken zou je kind dan zelf, dus op natuurlijke wijze, voordat die moeten plassen wakker worden – zonder alarm! 

Let op: schaf alleen een plaswekker aan als je kind hier zelf achter staat. Je kind moet ook het doel van de plaswekker begrijpen zonder dat het als straf voelt. Voorkom dwang, want dat leidt alleen maar tot vernedering, schaamte en frustratie.

Behandelplan

Vraag de huisarts om hulp als je kind na verschillende methoden geprobeerd te hebben nog steeds in bed plast. De arts kan testen laten uitvoeren en heeft meer inzicht in dit soort zaken. Met de onderzoeken kunnen bepaalde ziekten of oorzaken etc. worden uitgesloten. Die professional kan je ook vertellen met welke mogelijke factoren zorgen je meer rekening mee moet houden. De huisarts of kinderarts kan zelf helpen om een behandelplan op te stellen.

Medicijnen

Medicatie is ook een optie als het bedplassen niet ophoudt. Desmopressine kan worden voorgeschreven; in zeventig procent van de gevallen heeft het een positief effect. Desmopressine zorgt ervoor dat de nier meer water opneemt en zo minder urine wordt aangemaakt. Kinderen die in de nacht een hoge urineproductie hebben, zijn het meest gebaat bij dit medicijn. Een uur voor het slapen moet het medicijn worden ingenomen.

Beddengoed

Schaf een waterdichte matrasbeschermer aan. Het is al best een werk om in de nacht op te staan en het beddengoed te verschonen. Bescherm je matras tegen de plas met een matrasbeschermer. Een matrasbeschermer zorgt ervoor dat je matras zelf schoon blijft, ook al rolt je kind alle kanten op. Het verschuift ook niet.

Veelgestelde vragen