Dromen tijdens je slaap is een natuurlijk proces. Toch is het hebben van dromen nog steeds een complex en mysterieus onderdeel van slaap. Dromen kunnen mooi zijn, maar ze kunnen eveneens eng of bedreigend zijn. Enge dromen geven veel stress. Een nare droom waar we zelfs wakker van worden, wordt een nachtmerrie genoemd. Het is vrij normaal om zo nu en dan nare droom te hebben. Wanneer dat vaker gebeurt, onderbreekt het je slaap en heeft een negatief effect op de rest van je dag. Nachtmerries roepen allerlei emoties op: boosheid, verdriet, schuld en angst. Na de nachtmerrie kan je nog de hele dag met deze emoties rondlopen.
Inhoudsopgave
Wat zijn nachtmerries?
Het is eerst belangrijk om te weten dat er een verschil is tussen een nare droom en een nachtmerrie. Ze zijn alle twee vormen van dromen, maar alleen van een nachtmerrie word je wakker. Nachtmerries zijn zulke levendige dromen die alle nare of negatieve emoties kunnen oproepen. Zo kunnen ze bedreigend, schokkend of bizar zijn. Slaap heeft normaal gesproken een aantal fasen. De meeste nachtmerries verschijnen tijdens de REM-slaap (rapid eye movement). Je ogen bewegen dan snel heen en weer. Ze zijn nog wel gesloten. De REM-slaap is de vierde en ook de laatste fase van een normale slaapcyclus. Bij de eerste drie fasen bewegen de ogen niet. In de REM-fase kom je onder andere mentaal tot rust. Je onthoudt de nachtmerries die je in deze slaapfase krijgt. Een slaapcyclus herhaalt zich gemiddeld wel vijf keer in een normale nacht. Een slaapcyclus duurt ongeveer 90 tot 120 minuten. Nachtmerries komen voornamelijk voor in de tweede helft van de nacht, waarbij de REM-slaap iets langer duurt.
Welke soorten nachtmerries zijn er?
Eerder in dit artikel is uitgelegd wat het verschil is tussen een nare droom en een nachtmerrie. Bij een nare droom slaap je door, maar van een nachtmerrie word je echt wakker. Er is ook een verschil tussen het hebben van een nachtmerrie en het hebben van een slaapstoornis Parasomnia. Parasomnia is een verzamelnaam voor al het ongewenste gedrag tijdens de slaap. Wanneer mensen zo vaak nachtmerries krijgen dat het een effect heeft op hun slaap, emoties, gedrag en hun dagelijks leven, dan spreek je van Parasomnia. In principe zijn er twee soorten nachtmerries, namelijk posttraumatische nachtmerries en thematische nachtmerries. Posttraumatische nachtmerries ontstaan door gebeurtenissen in het verleden. Thematische nachtmerries draaien steeds om een bepaald thema bijvoorbeeld zombies of aliens.
Nachtmerries en de cijfers
Het is normaal dat zowel kinderen als volwassenen zo nu en dan een nare droom of zelfs een nachtmerrie hebben. Studies laten zien dat het hebben van een nachtmerrie voorkomt bij iets minder dan de helft van de volwassenen. Het komt niet zo vaak voor dat mensen lijden aan een stoornis die wordt veroorzaakt door nachtmerries, namelijk wereldwijd gezien slechts twee tot acht procent. In Nederland heeft twee à vijf procent van de bevolking nachtmerries. In het algemeen hebben kinderen vaker dan volwassenen last van nachtmerries. Kinderen tussen drie en zes jaar krijgen vaker nachtmerries. Wanneer ze ouder worden, neemt de frequentie van het hebben van nachtmerries af. Kinderen moeten nog leren wat het verschil is tussen fantasie en werkelijkheid. Naarmate ze ouder worden, kunnen ze nachtmerries beter plaatsen en worden ze minder angstig. In sommige gevallen blijven de kinderen nachtmerries hebben tot aan hun jeugd of wanneer ze volwassen zijn. Het hebben van nachtmerries komt zowel bij mannen als bij vrouwen voor. Vrouwen zijn geneigd om eerder aan te geven dat ze een nachtmerrie hebben gehad.
Wat zijn de symptomen van nachtmerries?
Nachtmerries komen voor tijdens de REM-slaap. Als je een nachtmerrie hebt, word je wakker, ben je meteen alert en bewust van wat er zich in je droom heeft afgespeeld. Het is normaal dat je boos of bang bent. Fysieke symptomen zijn bijvoorbeeld dat je hartslag is veranderd of dat je flink bent gaan zweten, nadat je wakker bent geworden. Iemand die een nachtmerrie heeft gehad kan zich de volgende dag goed herinneren wat er in de droom gebeurde.
Wat zijn de oorzaken van nachtmerries?
Emoties en verwachtingen die we overdag ervaren, kunnen de inhoud van onze enge dromen en nachtmerries deels bepalen. Maar er is meer onderzoek nodig om eenduidige informatie te geven over de oorzaak van nachtmerries. Dit geldt ook voor het hebben van dromen in het algemeen: waarom dromen we en waar is het goed voor? Dromen zouden wellicht goed kunnen zijn voor het verwerken van emoties en het opslaan van herinneringen. Misschien zijn nachtmerries een reactie op angst en trauma. Er is meer onderzoek nodig om informatie te geven over de oorzaken van nachtmerries.
Er zijn wel verschillende factoren die kunnen bijdragen aan het hebben van nachtmerries. Denk aan het hebben van (chronische) stress en angst, psychische klachten zoals het hebben van een posttraumatische stoornis (PTSS) of depressie, bipolair zijn en het gebruik van bepaalde drugs en medicatie. Nachtmerries kunnen ook komen door het stoppen met bepaalde medicatie. Dit is dan een kort termijn effect van het ‘afkicken’. Een tekort aan slaap zorgt trouwens eveneens voor meer kans op nachtmerries. Dat geldt ook als je als kind en tiener langdurig last hebt gehad van nachtmerries. Wellicht dat er een genetische factor speelt bij het hebben van nachtmerries. Als er meer mensen in het gezin zijn die nachtmerries hebben, heb je een grotere kans om dat even goed te hebben. Waarschijnlijk kan het verband worden gezocht in het hebben van mentale stoornissen. Als je andere slaapstoornissen hebt, zoals slaapapneu, dan kun je last hebben van nachtmerries. Op het gebied van genetica en relatie tot andere slaapstoornissen zal eveneens meer onderzoek moeten komen.
Wat zijn de gevolgen van nachtmerries?
Nachtmerries verstoren niet alleen de nachtrust, ze kunnen ook overdag voor problemen zorgen. Uiteraard kun je fysiek vermoeid zijn, want je hebt minder goed geslapen dan had gemoeten. De kwantiteit en kwaliteit van slaap verslechtert door nachtmerries. Daarnaast kun je overdag mentaal of emotioneel nog met de nachtmerrie bezig zijn. Nachtmerries kunnen psychische klachten veroorzaken. Het werkt wisselwerkend: mensen met psychische stoornissen zoals depressies etc. hebben vaker nachtmerries. Mensen die nachtmerries hebben kunnen angstig zijn om weer nachtmerries te hebben. Het wordt dan een vicieuze cirkel van nachtmerries en angst voor nachtmerries. Als mensen proberen om minder te slapen, omdat ze bang zijn voor nachtmerries, maakt dat de kans op nachtmerries en insomnia alleen maar groter. Nachtmerries kunnen zo een risicofactor vormen en een negatief effect hebben op de fysieke en mentale gezondheid. Uiteindelijk kun je wel stellen dat nachtmerries niet goed zijn voor de kwaliteit van leven.
Tips om nachtmerries te voorkomen
Zorg ervoor dat het hebben van nachtmerries geen levenslang probleem wordt. Medicatie kan helpen om met nachtmerries om te gaan, maar gedragstherapie heeft ook verrassend positief effect op mensen, vooral die kampen met posttraumatische stress stoornis. Dr. Lancee van de Universiteit van Amsterdam, gespecialiseerd in nachtmerries, stelt dat IRT dat staat voor Imagenery Rehearsal Therapy oftewel Inbeelden en Veranderen positieve effecten heeft. Het is een methodiek die je ook zelf kunt toepassen. Het is aan te raden om bij heftige nachtmerries die door post traumatische gebeurtenissen zijn ontstaan, hulp te zoeken en samen met een professionele hulpverlener deze methodiek toe te passen. De methode is als volgt: schrijf overdag op wat zich allemaal afspeelt in de (steeds terugkerende) nachtmerrie. Schrijf het hele verhaal op en wees daarin gedetailleerd. Neem de tijd om na te denken hoe je deze heftige droom positief zou kunnen afsluiten. Wat zou er in je droom kunnen gebeuren, zodat je daarna weer vredig door kan gaan met je leven? Deze training kan in het begin veel negatieve emoties naar boven halen. Daarna neemt dit af en kun je meer controle uitoefenen op je dromen en nachtmerries. De nachtmerries zullen afnemen en zo kun je weer meer genieten van je nachtrust. Er zijn ook andere technieken waarbij in wordt gezet op lucide dromen, dromen terwijl je wakker bent, het confronteren van je angsten en ademhalingsoefeningen.
Bespreek met je huisarts je slaapproblemen. Wanneer er goed is gekeken naar de mogelijke oorzaken, kan er ook beter een diagnose worden gesteld. Als je een continu last ondervindt van nachtmerries zou je voorgeschreven medicatie kunnen krijgen. Het is veelal medicatie die gericht op het tegengaan van angst en depressies. Medicatie helpt sommige patiënten, maar lang niet iedereen. De medicatie Prazosin (voor hoge bloeddruk) schijnt effectief te zijn bij mensen die lijden aan posttraumatische stress stoornis en nachtmerries hebben. Let op, medicijnen hebben namelijk ook bijwerkingen. Samen met je huisarts kun je een goede afweging maken van wat voor jou geschikt is. Ook kun je worden opgenomen in een slaapkliniek zodat je tijdens het slapen geobserveerd kan worden. Daar wordt gekeken naar je hartslag, hersenactiviteit, ademhaling, oog- en beenbewegingen, zuurstof in je bloed en spierspanning.
Behalve therapie en medicatie kun je aan je slaaphygiëne werken. Dit kan helpen om minder tot geen nachtmerries te krijgen. Een slaap hygiëne houdt in dat je goede slaapgewoonten hebt, zoals elke dag op tijd naar bed gaan en opstaan en dat je slaapkamer goed is ingericht om te slapen. Je slaapkamer moet een aangename kamertemperatuur hebben en donker zijn. Daarnaast moet je rustig kunnen slapen, dus geen storende geluiden kunnen horen. Vermijd het drinken van dranken met cafeïne en alcohol en het gebruik van drugs. Als je vlak voor het slapen alcohol drinkt, kan het de nachtmerries alleen maar erger maken. Probeer ook minimaal drie keer per week te sporten en voor het slapengaan oefeningen te doen die helpen met mediteren en een rustige ademhaling. Relax.
Bronnen
1 Nightmares and disorders of dreaming
2 Variety and intensity of emotions in nightmares and bad dreams
3 Hoe overwin je nachtmerries? – Universiteit van Amsterdam
4 Mayo Clinic Review: Blood Pressure Drug Effective for Treating PTSD-Related Nightmares
